 |
| 1. Kapliczka słupowa w Tyńcu Małym (fot. 2012) |
Na skwerze przed kościołem (na południowy wschód od niego) stoi piaskowcowa, późnogotycka (Degen, 1965, s. 305) kapliczka słupowa datowana przez Katalog zabytków sztuki w Polsce na XV-XVI w(Katalog ..., 1991, s. 149). Wcześniej stała pod murem cmentarza kościelnego w okolicy bramy z tej samej strony kościoła . Znajdowała się tam już w latach 30. XX w., a wcześniej na skwerze na północny zachód od kościoła (Degen, 1965, s 303 i 305). Nie wiadomo kiedy dokładnie następowały przeniesienia. W aktualnym miejscu stał wcześniej drewniany krzyż, widoczny już na pocztówce z początków XX w. (zdjęcie w galerii), do której zdjęcie zostało wykonane prawdopodobnie przed 1906 r. Na pocztówce tej nie ma jeszcze kapliczki przy murze cmentarza.
Kapliczka o wysokości 2,30 m wykonana jest z jednego bloku piaskowca. Czworoboczny filar został kiedyś wzmocniony żelaznymi obejmami. Wzmocnienia dokonano przed 1936/37 r. gdyż informację o wzmocnieniu podaje K. Degen(Degen, 1965, s. 305), być może podczas przenosin kapliczki. Zakończona dwuspadowo, z wnęką zamkniętą odcinkiem nieregularnego łuku. Piaskowiec mocno zwietrzały. W latach 30. XX w. we wnęce znajdował się, współczesny czasom, olejny obraz Matki Boskiej malowany na blasze(Degen, 1965, s. 305).
Kapliczka w Tyńcu Małym przedstawiana jest jako kapliczka pokutna (w przewodnikach, na stronach internetowych, stronach gminy czy nawet jej dokumentach urzędowych, jak np. ''Uchwała nr XIX/214/12 Rady Gminy Kobierzyce z dnia 25 maja 2012 r.w sprawie zatwierdzenia Sołeckiej Strategii Rozwoju dla wsi Tyniec Mały w Gminie Kobierzyce''). Pomimo sceptycyzmu zajmujących się historią prawa i archeologią prawną naukowców(Maisel, 1982, s. 164-166)(Dobrzyniecki, 2009, s. 7-21)(Dobrzyniecki, 2010, s. 32-37) praktycznie wszystkie monolitowe kamienne krzyże i kapliczki zaczęto, również w literaturze popularnonaukowej i krajoznawczej, zaliczać do pokutnych. Tymczasem ta "atrakcyjna" turystycznie kwalifikacja w odniesieniu do wielu obiektów jest nieprawdziwa, a co najmniej niepotwierdzona źródłowo lub badaniami archeologicznymi. Mogły to być również krzyże czy kapliczki wotywne, wystawione w dowód wdzięczności, czy dla upamiętnienia wypadku. Nawet krzyże czy kapliczki wystawione w związku z zabójstwem nie musiały być pokutnymi, czyli wystawianymi przez zabójcę w wyniku umowy kompozycyjnej (pojednawczej pomiędzy zabójcą a rodziną zabitego), lecz fundowane przez rodzinę zabitego. Nieraz były to latarnie zmarłych (Szymanów, Lubnów)(Adamska, 2006), zwłaszcza przy cmentarzach. Jedną z przyczyn kłopotów z interpretacją tych zabytków jest to, że krzyże i kapliczki pokutne na terenie Polski występowały przede wszystkim na Śląsku i związane były z kręgiem dawnej niemieckiej kultury prawnej, która dotarła wraz z migracją osadników począwszy od XIII w., a wielowiekowa ciągłość kulturowa, w kontekście której istniały, została gwałtownie przerwana po II wojnie światowej. W związku z brakiem inskrypcji, źródeł i badań nie można stwierdzić intencji, w jakiej ufundowana została kapliczka w Tyńcu Małym.
|
|
|
||||||
|
Bibliografia
* Degen, Kurt. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau. Frankfurt: Weidlich, 1965, rys. s. 303 i s. 305 (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937).* Adamska, Dagmara. O wołowskim staroście Janie von Debitsch w świetle źródeł archeologicznych, ikonograficznych i pisanych. W: Mundus hominis - cywilizacja, kultura, natura. Wokół interdyscyplinarności badań historycznych. Wrocław: 2006, s. 515-523.
* Dobrzyniecki, Arkadiusz. Dlaczego nie - pokutne? Problem funkcji kamiennych krzyży na Ziemi Świdnickiej. W: Rocznik Świdnicki Tom 37, 2009. Świdnica: Towarzystwo Regionalne Ziemi Świdnickiej, 2010, s. 7-21.
* Dobrzyniecki, Arkadiusz. Krzyże i kapliczki przydrożne ziemi złotoryjskiej - historia pewnego mitu. W: Pomniki Dawnego Prawa. 11-12, wrzesień-grudzień 2010, s. 32-37.
* Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice. Warszawa: 1991, s. 149 (inwentaryzacja przeprowadzana w latach 1977-1980).
* Maisel, Witold. Archeologia prawna Polski. Warszawa: PWN, 1982, s. 164-166.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz