Renesansowa kapliczka w Sobótce Strzeblowie

Sobótka Strzeblów kapliczka z końca XVI w.  (fot. 2013)

Strzeblów (niem. Ströbel) dawna wieś, od lat 70. XX w. część Sobótki powiat wrocławski.
Na północno-zachodnim skraju tej miejscowości znajduje się mało znana kapliczka, cenny późnorenesansowy zabytek z końca XVI w. z datą 1593 r. w inskrypcji.  Pozornie typowa przydrożna kapliczka jest w rzeczywistości dużej miary dziełem sztuki. Przyczyną zapomnienia jest praktyczne oddzielenie jej od od miasteczka kamieniołomem. Stoi przy słabo współcześnie uczęszczanej polnej drodze do Strzelc (Strehlitz), na jej rozstaju, z również nieuczęszczaną polną drogą do Chwałkowa (Qualkau) przy dawnym "młynie Kipsera" (Kipser Mühle). Dotrzeć do niej można ulicą Torową i jej przedłużeniem na terenie zakładu Strzeblowskich Kopalni Surowców Mineralnych (położenie na mapie).

Mierząca ok. 6,30 m kapliczka składa się z wysokiego czworobocznego, oblicowanego piaskowcem, filaru z kamienia polnego i umieszczonej na nim piaskowcowej edikuli w postaci czterech narożnych, smukłych, czworobocznych filarków nakrytych piaskowcowym namiotowym daszkiem zwieńczonym ciosową kostką i metalowym krzyżykiem. W jej wnętrzu, chronionym miedzianymi kratkami, znajduje się ustawiona po przekątnej piaskowcowa płyta (ścianka działowa), która tworzy dwa analogiczne trójścienne pomieszczenia. W obu znajdują się, na działowej płycie, identyczne płaskorzeźbione krucyfiksy. Obok nich wykute są antykwą inskrypcje łacińskie o religijnym charakterze. Na jednej strony modlitewne westchnienie: O Deus humani generis qui passus maore (=amore) es vulneribus dele vulnera nostra tuis V.E.P G FF Anno 1593, na drugiej nabożna dewiza: Hoc Deus est quod imago docet sed non Deus ipsa hanc recolas sed mente colas quod cernis in villa V.E.P G FF Anno 1593^{(Degen, 1965, s. 295) (Katalog, 1991, s. 118)}.

Sobótka Strzeblów, kapliczka 1593 (fot. 2013)

Proponowane najbardziej prawdopodobne rozszyfrowanie inicjałów V.E.P G FF to Valentinus Eschius Praepositus Gorkensis Fieri Fecit ^{(Krzywańska, 1972, s. 156)}. Prawdopodobny fundator Valentin Äschius był proboszczem augustiańskiego probostwa w Górce, będącego zarazem ośrodkiem administracyjnym posiadłości wrocławskich augustianów w okolicy Ślęży. Rozbudował zabudowania o budynki gospodarcze, a przede wszystkim remontował kościół, doprowadzając w 1589 r. do jego ponownej konsekracji (kościół został zniszczony przez husytów w 1428 i 1435 r.)^{(Katalog, 1991, s. 114)}. Epitafium jego fundacji z 1588 r. jest jedyną pozostałością po powstałym wówczas wystroju świątyni^{(Krzywańska, 1972, s. 156)}. Górka razem ze Strzeblowem są dziś zachodnią częścią Sobótki, a dawny zespół klasztorny, sekularyzowany w 1810 r. i w II połowie XIX w. gruntownie przebudowany, jest teraz hotelem (sam kościół/kaplica przestał pełnić funkcje religijne po wybudowaniu nowego kościoła w Górce w latach 1931-1932 i jest częścią hotelu).

Typ krucyfiksu (układ ciała, głowy, uformowanie fałd perizonium) potwierdza daty wyryte na tablicy (1593), a rzeźba wykazuje doskonałość formy plastycznej. Całość jest uznawana za dzieło o wybitnych walorach artystycznych ^{(Krzywańska, 1972, s. 155)}. Miejsce wybudowania kapliczki świadczy, że zanikająca droga była wtedy ważnym miejscowym traktem. Kapliczka z tego okresu i w połączeniu z osobą fundatora i  Nieznana jest przyczyna fundacji, ale prawdopodobnie jest to kapliczka ekspiacyjna. Być może związana z jakimś dramatycznym wydarzeniem albo z nabożną intencją. Jej poziom artystyczny jest pochodną osoby fundatora, rzutkiego prepozyta, zarządcy dóbr augustianów i jednocześnie mecenasa.

Wycinek mapy z 1937 r. z zaznaczoną kapliczką

Ostatni remont kapliczka przeszła w latach 1933-1934. Wykonał go rzeźbiarz J. Henneck z Ziębic (Münsterberg)^{(Schlesische, 1935, s. 144) (Degen, 1965, s. 295)}. Oprócz renowacji płaskorzeźb i inskrypcji dotychczasowa kolumna została zastąpiona (możliwe, że poprzez obmurowanie) aktualnie trzymającym kapliczkę filarem. Wtedy też zamknięto wnęki miedzianymi kratkami ^{(Schlesische, 1935, s. 144) (Degen, 1965 s. 295) (Katalog, 1991, s. 118)}. Po II wojnie światowej drogi zmieniły przebieg. Kapliczka poszła w zapomnienie, czego wyrazem jest aktualny stan, zwłaszcza górnej piaskowcowej części i daszku. Pajęczyny na kratkach i płaskorzeźbach świadczą, że nie ma nawet okazjonalnego opiekuna.

Literatura

* Degen, Kurt.  Die Bau- und Kunstdenkmäler des Landkreises Breslau. Frankfurt: Weidlich, 1965, (zestawienie dotyczy inwentaryzacji przeprowadzonej w latach 1936-1937).
* Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice. Warszawa 1991, (inwentaryzacja przeprowadzana w latach 1977-1980).
* Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom IV Zeszyt 2 Sobótka, Kąty Wrocławskie i okolice. Warszawa: 1991.
* Schlesische Heimatpflege. 1. Veröffentlichung Kunst und Denkmalpflege. Wrocław: 1935.