Kolumna pasyjna przed klasztorem kamedułów na Bielanach w Krakowie

Kolumna pasyjna. Kraków Bielany (fot. 2012)

Częstą formą kapliczki przydrożnej w Małopolsce są słupy lub kolumny z płaskorzeźbami scen pasyjnych. Nazywane są Bożymi Mękami. Ich historia sięga czasów kontrreformacji gdy jedną z dróg walki o odradzanie i umacnianie wiary katolickiej było propagowanie ustawiania krzyży i kapliczek.

Tego typu kapliczka znajduje się przed klasztorem kamedułów na Srebrnej Górze na krakowskich Bielanach. Kiedyś wyznaczała granicę dostępu do klasztoru dla kobiet (dziś niewiasty mogą podejść pod kościół, a w 12 wyznaczonych dni w roku wejść do środka).
Pochodzi z XVII w. Dokładna data oraz powód jej powstania nie są jasne. Badaczka krakowskich kapliczek i miejski konserwator zabytków podaje w swych publikacjach wykluczające się daty. W pracy Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w Krakowie, z 1995 r. datuje ją na na poł. XVII w. (Zań-Ograbek, 1995), podobnie jak w artykule o takim samym tytule w Encyklopedii Krakowa z 2000 r. Jednak w opublikowanym w tym samym roku wystąpieniu na sesji naukowej zatytułowanym Historia Krakowa kapliczkami pisana stwierdza, że kolumna jest owocem wizyt króla Jana III Sobieskiego w klasztorze kamedułów w 1683 r. przed i po wiedeńskiej wiktorii oraz przyjęcia wydanego w związku ze zwycięstwem na jego cześć (Zań-Ograbek, 2000). Roku 1683 nie można z pewnością określić jako połowy wieku.

Barokowa kolumna z marmuru ustawiona jest na czworobocznym marmurowym postumencie. Na szczycie znajduje się kapliczka w formie nasady z czworościennego bloku nakrytego daszkiem, który podtrzymywany jest przez tralki w narożach. Całość ma wysokość 8,5 m. Na ścianach nasady i postumentu wyryte są sceny pasyjne. Część z ośmiu scen jest już mało czytelna (2012). Górne sceny to: Cierniem koronowanie, Upadek pod krzyżem, Przybicie do krzyża, Ukrzyżowanie. Na ścianach postumentu: Chrystus w Ogrójcu, Biczowanie, Chrystus przed Piłatem,
Chrystus u słupa.
Kolumna jest dziełem warsztatu mistrzów kamieniarskich braci Zielaskich z podkrakowskiego Dębnika, a surowiec pochodzi z tamtejszych łomów marmuru (Frey-Stecowa, 2005). Uznanym rzeźbiarzem był zwłaszcza Jacek Zielaski. Wzorem dla umieszczonych na kolumnie scen były ryciny przedstawiające wydarzenia i przypowieści opisane w Nowym Testamencie z książki hiszpańskiego jezuity Jerónima Nadala (Hieronymus Natalis) Evangelicae historiae imagines wydanej w Antwerpii w 1596 r. Przedstawione w niej ryciny stały się inspiracją dla wielu malarzy, rzeźbiarzy i kamieniarzy ozdabiających krakowskie kościoły (Frey-Stecowa, 2005).

Podobna kolumna, również autorstwa Zielaskich, ustawiona jest przed kościołem karmelitanek przy ul. Kopernika. 

Chrystus w Ogrójcu (fot. 2012)

Chrystus przed Piłatem (fot. 2012)

Biczowanie (fot. 2012)

Bibliografia

• Frey-Stecowa, Beata. Geneza scen pasyjnych na kolumnie zwanej "Boża Męka" przed klasztorem Kamedułów na Bielanach, czyli o popularności rycin ilustrujących Evangelicae historiae imagines Hieronymusa Natalisa, Folia Historica Cracoviensia. 2005, vol. 11,  s. 133-153.
• Zań-Ograbek, Genowefa.  Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w Krakowie. Kraków: 1995.
• Zań-Ograbek, Genowefa.  Historia Krakowa kapliczkami pisana. W: Święci przydrożni patroni przyuliczni, Warszawa: 2000, s. 236-251.
• Zań-Ograbek, Genowefa.  Kapliczki, figury przydrożne, krzyże. W. Encyklopedia Krakowa. Kraków: PWN, 2000, s. 390-392.